Λέων Τολστόι «Ο παππούς και το εγγονάκι»

Κεντρικό θέμα: Η δύσκολη συμβίωση ενός παππού με την οικογένεια του γιου του.

Ιδέες του κειμένου:

Με αγάπη και  κατανόηση μπορούν οι νεότεροι να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα των ηλικιωμένων.

Οι  γονείς αποτελούν, με τη συμπεριφορά τους, πρότυπα για τα παιδιά τους. Τα παιδιά τους μιμούνται.

Μορφή: Το μικρό αυτό διήγημα έχει στοιχειώδη πλοκή που  κορυφώνεται σε ένα - δύο καίρια γεγονότα. Η γλώσσα είναι λιτή, απλή, χωρίς  εκφραστικά μέσα. Κυριαρχούν τα ρήματα. Σε αυτό εντοπίζονται πολλά χαρακτηριστικά των κλασικών παραμυθιών όπως: αόριστος χρόνος και τόπος, ανώνυμοι ήρωες που εμφανίζονται μόνο με την ιδιότητά τους, π.χ.: ο παππούς, ο άντρας, η γυναίκα (μόνον το παιδί έχει μικρό όνομα), χρήση ιστορικών χρόνων ( αορίστου και παρατατικού), χρονική ακολουθία (Κάποτε… Μια μέρα…), μικρή έκταση, διδακτικός στόχος.

Αφηγηματική τεχνική: Τριτοπρόσωπος αφηγητής με εξωτερική εστίαση (δεν εισχωρεί στο μυαλό των ηρώων [όπως κάνει ο παντογνώστης], αλλά απλώς καταγράφει γεγονότα και συμπεριφορές).

Αφηγηματικοί τρόποι: Αφήγηση με ελάχιστα διαλογικά και περιγραφικά στοιχεία.

Αφηγηματική πορεία: Τα προβλήματα του ανήμπορου παππού > τι γίνεται όταν ο παππούς σπάζει το πιάτο του > ο Μίσα σκαλίζει μια γαβάθα για τους γονείς του > η συμπεριφορά των μεγάλων απέναντι στον παππού αλλάζει.

Πρόσωπα:

Ο παππούς: Αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα υγείας λόγω της ηλικίας του. Αντιλαμβάνεται τη δύσκολη θέση του και δεν προκαλεί τα παιδιά του ούτε αντιδρά στις αποφάσεις τους για αυτόν. Δεν ζητά τίποτε από κανέναν.

Το ζευγάρι: Επειδή είναι νέοι, ενοχλούνται από την παρουσία του ηλικιωμένου παππού στο σπίτι τους και είναι αυστηροί απέναντί του. Δεν σκέφτονται καθόλου ότι κι αυτοί θα γεράσουν κάποτε. Το συνειδητοποιούν μόνον όταν βλέπουν τι φτιάχνει ο γιος τους. Η συμπεριφορά τους τότε αλλάζει και φέρονται πλέον στον παππού «όπως πρέπει».

Ο Μίσα: Ένα αθώο παιδί που αντιγράφει τους γονείς του και ετοιμάζεται να γίνει σαν αυτούς, όταν θα μεγαλώσει. Δρα σαν καταλύτης - σωτήρας, αφού οδηγεί τους γονείς του στη συνειδητοποίηση του σφάλματός τους όσον αφορά τον παππού, με το να τους δείξει τι τους περιμένει όταν κι αυτοί θα γεράσουν.

Θέματα για μελέτη: Πώς συμπεριφερόμαστε στους ηλικιωμένους που ζουν κοντά μας;

Ποια μέριμνα λαμβάνει η Πολιτεία για τα άτομα της τρίτης ηλικίας;

Τι διδασκόμαστε από το κείμενο αυτό;

Θα διαβάζατε αυτό το διήγημα στους γονείς σας; Γιατί; Τι πιστεύετε ότι θα αισθάνονταν;